Văn mẫu ơi, chào mi!

Phần đọc hiểu mỗi chữ đều giá trị

Cấu trúc đề thi Ngữ văn 2019 vẫn như năm 2018. Phần đọc hiểu với phần kiến thức cơ bản, tường minh và đặc biệt đã bớt phần điền vào có điểm đòi hỏi thí sinh phải suy nghĩ, cân nhắc. Các trò cần hiểu và nắm vững kiến thức về tạo lập văn bản: dùng từ, câu văn, liên kết câu, thể loại, nhan đề, đề tài; thể hiện nội dung qua phương thức biểu đạt, thao tác lập luận và tu từ…

Ngữ liệu mới, câu hỏi mới, chỉ người ra đề biết, nhưng gần gũi và có tính thời sự, dễ hiểu. Thay vì luyện hàng trăm đề bài đọc hiểu, thầy cô và trò hãy ôn tập thật các tri thức về tiếng Việt, về tạo lập văn bản, về tu từ… học từ lớp 6. Phần đọc hiểu 3 điểm rất hợp với 3/4 thí sinh học Tự nhiên nhưng được ôn tập qua loa theo đề photo, dẫn tới các em đã lơ mơ lại càng ngơ ngác.

Học trò đọc vội, làm vội khi chưa đọc kỹ đề bài, chưa hiểu kỹ câu chữ thành thử bài sai lệch, mất điểm. Tại sao thí sinh lại bỏ qua những chỉ dẫn như “theo anh, chị hiểu thế nào? Có ý nghĩa gì? Thông điệp, bài học gì?…” để thoát ly đề bài, viết ngay mà không cần nghĩ vì sao lại hiểu thế, có thể hiểu khác không? Làm rồi nhưng không biết đúng sai ra sao, thậm chí chữa luôn theo bạn rồi hối tiếc.

Nêu câu hỏi phản biện, kiểm chứng và viết nháp nội dung trả lời, khi chắc chắn hãy ghi vào bài. Kiến thức tiếng Việt và văn bản trong 4 câu hỏi phần đọc hiểu của đề thi Ngữ văn thường rất phổ thông. Hầu hết các nội dung đều có những dấu hiệu nhận biết, cơ sở để phân biệt và ý nghĩa sử dụng. Đề thi không bắt buộc thí sinh trả lời giống đáp án, đủ các nội dung, đáp án và biểu điểm trong hướng dẫn chấm rất mở cho phép giám khảo vận dụng linh hoạt ở câu hỏi 3, 4. Các thí sinh cố gắng diễn đạt ý hiểu theo gợi ý đề bài trả lời đúng trọng tâm.

Mỗi từ, mỗi dòng chữ được tính điểm nên không được viết ẩu, viết vội, viết sai chữ và viết dài dòng. Được viết từng ý, không cần viết thành đoạn văn nhưng không cho phép viết tắt, viết thiếu nét hoặc sai dấu thanh.

Viết đoạn không tham lam

Tham lam viết dài viết dại là lỗi phổ biến của thí sinh không hiểu yêu cầu của câu hỏi 2 điểm. Đề thi yêu cầu viết đoạn văn chứ không phải bài văn nghị luận xã hội, nghĩa là trình bày tương đối rõ hiểu biết của mình về một khía cạnh, về một nội dung nhỏ của vấn đề.

Sự lầm lẫn này dẫn tới học sinh viết quá ngắn hoặc quá dài. Học trò và cả giáo viên hiểu cứ viết như bài văn dài là được 2 điểm! Giả thử, nếu viết sâu sắc, dài vài trang, rất hay, rất tuyệt giám khảo cũng ít khi cho điểm tối đa 2 điểm.

Viết đoạn với câu chủ đề (đề bài đã gợi ý), nêu biểu hiện của vấn đề thế nào, tại sao chúng ta cần bàn đến nó… thành một đoạn, không cần tách xuống dòng thành 3 đoạn để đúng cấu trúc của đoạn văn.

Đoạn văn 200 chữ có thể nêu dẫn chứng nhưng không phân tích. Nếu phân tích sẽ không còn chỗ cho ý khác, dẫn chứng khác. Thí sinh bày tỏ được hiểu biết và giải pháp của cá nhân, lập luận chặt chẽ và diễn đạt thuyết phục vấn đề đặt ra theo sức của mình.

Dễ nhất là trình bày theo cách diễn dịch đi từ ý chung đến ý riêng hay tổng – phân – hợp, từ ý chung, phân tích, giải thích rồi khái quát thành vấn đề. Bài thi chỉ có 120 phút, phần viết đoạn không được tham lam bàn luận tràn lan, dài lê thê giải thích – phân tích – bình luận – bài học. Viết đoạn nghị luận xã hội chứ không phải bài nghị luận xã hội của đề thi dành riêng cho khối C, D 180 phút ngày xưa. Đoạn văn chỉ khoảng 20-30 dòng, với khoảng 20 phút nên không cố giải thích “rằng thì mà là”, không kể lể ví như thế này thế kia.

Văn mẫu ơi, chào mi!

Ngày 17/03/2019, tại Đại học Bách khoa Hà Nội, ông Mai Văn Trinh – Cục trưởng Cục quản lý chất lượng, Bộ Giáo dục và Đào tạo, tiếp tục khẳng định nội dung đề thi chủ yếu ở lớp 12. Các em học sinh ôn tập bám sát chương trình cơ bản bậc THPT, chủ yếu lớp 12, có kỹ năng làm bài thi tốt thì có thể đạt yêu cầu của kỳ thi.” “Để đáp ứng mục tiêu xét tốt nghiệp là cơ bản, và làm cơ sở tuyển sinh ĐH – CĐ, năm 2019, đề thi sẽ được thiết kế để đánh giá mức độ học vấn phổ thông, gồm các câu hỏi ở mức độ cơ bản và một số câu hỏi có tác dụng phân hóa” – ông Mai Văn Trinh cho biết.

Bài nghị luận 5 điểm, theo đề minh họa 2019, sẽ hướng đến năng lực thực sự về văn học và ngôn ngữ của thí sinh. Hai dạng chủ yếu là bình giảng, bàn luận ngắn, phân tích, lý giải về chi tiết hoặc nêu hiểu biết, cảm nhận về chi tiết trong tác phẩm tự sự.

Đề thi 2019 Ngữ văn không còn “hai trong một” sẽ làm giảm áp lực học thi. Một đoạn trích, một cách hỏi mới hoàn toàn của đề bài yêu cầu thí sinh nhiều trình độ bộc lộ hiểu biết và năng lực tiếng Việt bàn luận. Theo chủ quan người viết, sự đánh đố hay đòi hỏi so sánh, bàn sâu sẽ không còn. Chủ trương đánh giá năng lực ngôn ngữ và văn học của người học sẽ làm cho đề thi chính thức không còn hàn lâm, chắc chắn sẽ loại dần học tủ, loại bỏ phao thi và văn mẫu.

Đề minh họa 2019, chỉ có lớp 12 (chi tiết trong Vợ nhặt), với mục tiêu xét tốt nghiệp và làm cơ sở xét tuyển sinh đại học nên sẽ bỏ qua tác phẩm lớp 11. “Đề thi sẽ chủ yếu, căn bản là nội dung chương trình lớp 12”, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ nhấn mạnh. Ông Mai Văn Trinh cũng khẳng định: “Đề thi chính thức sẽ thiết kế như đề minh họa đã công bố”.

Không ít thầy cô giáo Ngữ văn vẫn bảo thủ lo sợ kiểu Bê-li-cốp “nhỡ, nếu” (truyện Người trong bao) nên vẫn đeo gánh nặng lên cổ học trò toàn trường bằng đề thi so sánh, đối chiếu với tác phẩm lớp 11!

Viết bài tự luận nhất thiết tuân theo cấu trúc ba phần mở bài, thân bài và kết bài. Trong đó, mở bài khái quát gọn về tác giả, đề tài, phong cách sáng tác, vị trí đoạn trích và tên tác phẩm. Nêu bật được luận đề của đề yêu cầu. Mở bài, không cần hay nhưng phải cho người chấm biết mình sẽ viết về cái gì, như thế nào.

Thân bài, triển khai các luận điểm xoay quanh nhân vật tự sự hoặc hình tượng thơ, cố gắng giảng giải cắt nghĩa sự hiểu của mình, cảm xúc của mình về nhân vật hay hình ảnh chi tiết đó. Từ việc lý giải, nêu lên tình cảm và thái độ, thông điệp nhà văn đã gửi gắm trong văn bản. Phần kết bài, nêu vắn tắt cảm nhận chung và liên hệ nhận thức và hành động sau khi bàn luận.

Để tránh lạc đề và viết lan man, thí sinh cần đọc thật kỹ đề bài, phân tích đề cẩn thận, ghi nháp ý chính và khi viết cần căn thời gian, biết dừng lại đúng lúc để chuyển sang ý khác. Bài tư luận văn học chỉ được viết trong 70-90 phút. Nhiều em mắc lỗi thời gian do viết dài câu đoạn văn, do tham giảng giải vòng vo bàn luận xa xôi.

Hãy học văn và tập làm văn để thi THPT quốc gia và để giao tiếp và làm việc, để chung sống và khẳng định mình chưa bao giờ muộn!

Văn mẫu ơi, ta xin chào mi!